Dokumentacja historyczna

1414

Zagnansko (Kopertowska 1984 217)

1470

Zagnansko (DB-1 443)

1540

Zagdansko (ŹDzMłp-2 583)

1573

Zagnansko (ŹDzMłp-1 277)

1616

Zagnansk (Kopertowska 1984 217)

1787

Zagnańsko (Spis 1787 314)

1839

Zagdańsk (MpKwat IV/6)

1877

Zagdańsk (Zin II/312)

1895

Zagdańsk (SGKP XIV/259-260)

1921

Zagnańsk (Sk III/180)

2015

Zagnańsk (WUNMs)

2020

Zagnańsk (PRNG-1 I)

Formy gramatyczne

• • ‍ Zagnańsk
  • D. Zagnańska, Ms. Zagnańsku
  • zagnański
  • zagnańszczanin, zagnańszczanka

Pochodzenie

1. Zagnańsko [Kopertowska 1984, 217]

• • stp. n. os. *Zagnan «n. os. utworzona analogicznie do stp. n. os. o charakterze imiesłowowym, por. Wygnan, Wyskan»
  • derywowana od nazwy osobowej
  • n. dzierżawcza
  • formant -sko

2. Zagdańsko [Kopertowska 1984, 217]

• • psł. wyr. przyimk. za *gъd- «*gъd- 'mokry, wilgotny'»
  • derywowana od wyrażenia przyimkowego
  • n. topograficzna
  • formant -sko

Zmiany formalne nazwy

Zagnańsko/Zagdańsko → Zagnańsk/Zagdańsk (maskulinizacja)

Zdjęcie

Około tysiącletni dąb Bartek w Zagnańsku. (Zdjęcie: www.zagnansk.pl)

Wiadomości historyczne

Zagnańsk jest bardzo starą osadą położoną w dolinie rzeki Bobrzy. Początki istnienia wsi sięgają XV w. i wiążą się z działalnością osadniczą prowadzoną przez biskupów krakowskich.

Etymologia ludowa

Legenda głosi, że nazwa Zagnańsk pochodzi od wyrazu „zagnać” i powstała w czasach, gdy w miejscu dzisiejszej wsi i kościoła znajdowała się jeszcze dziewicza puszcza. Tereny te w XV w. stały się własnością biskupów krakowskich, którzy zagnali na nie złodziei, rabusiów i zbójców świętokrzyskich, aby wykarczowali drzewa i zbudowali nową osadę.

Współczesność

W Zagnańsku znajduje się zabytkowy XVII-wieczny kościół parafialny pw. św. św. Rozalii i Marcina, wzniesiony przez biskupa krakowskiego Andrzeja Trzebickiego. Wieś znana jest przede wszystkim jako miejsce, w którym rośnie dąb Bartek, jeden z najstarszych w Polsce dębów, od 1954 roku chroniony prawem jako pomnik przyrody. Zagnańsk w 2019 r. zamieszkiwało 1 701 osób.

Źródła

DB-1

Jan Długosz   Aleksander Przezdziecki (red.)   Liber beneficiorum dioecesis cracoviensis nunc primum e codice autographo editus, 1 (Opera omnia vol. 7), Kraków 1863, 443. ‍ Zobacz

MpKwat

Topograficzna karta Królestwa Polskiego, 1839, IV/6. ‍ Zobacz

PRNG-1

Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych - nazwy miejscowości, 2020, I. ‍ Zobacz

SGJP

Marcin Woliński, Zygmunt Saloni, Robert Wołosz, Włodzimierz Gruszczyński, Danuta Skowrońska, Zbigniew Bronk   Słownik gramatyczny języka polskiego, wyd. IV, Warszawa 2020. ‍ Zobacz

SGKP

Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski (red.)   Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, 1-15, Warszawa 1880-1914, XIV/259-260. ‍ Zobacz

Sk

Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych, 1-15, Warszawa 1921-1925, III/180. ‍ Zobacz

Spis 1787

Jerzy Kleczyński   Spis ludności diecezji krakowskiej z r. 1787 roku, Archiwum Komisji Historycznej, t. 7, Kraków 1894, s. 269-478, 314. ‍ Zobacz

WUNMs

Wykaz urzędowych nazw miejscowości i ich części 2015, 2015. ‍ Zobacz

Zin

Izydor Zinberg   Skorowidz Królestwa Polskiego czyli Spis alfabetyczny miast, wsi, folwarków, kolonii i wszystkich nomenklatur w guberniach Królestwa Polskiego, 1-2, Warszawa 1877, II/312. ‍ Zobacz

ŹDzMłp-1

Adolf Pawiński   Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. Tom 3. Małopolska, Źródła dziejowe, XIV, Warszawa 1883, 277. ‍ Zobacz

ŹDzMłp-2

Adolf Pawiński   Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. Tom 4. Małopolska, Źródła dziejowe, XV, Warszawa 1883, 583. ‍ Zobacz

Literatura

Fijałkowski 1986d

Jerzy Fijałkowski   Skąd ta nazwa? [Zagnańsk, Lubrzanka, Wiśniówka], „Przemiany”, nr 12 , 1986, s. 44. ‍ Zobacz

Kopertowska 1984

Danuta Kopertowska   Nazwy miejscowe województwa kieleckiego: nazwy miast i wsi, nazwy części miast i wsi oraz nazwy alei, placów, ulic i osiedli mieszkaniowych, Kraków 1984, 217, .

Stępień, Wałek 2018

Ewelina Stępień, Bożena Wałek (red.)   Dialog pokoleń – Gmina Zagnańsk, Zagnańsk 2018.

Taszycki

Witold Taszycki   Słowiańskie nazwy miejscowe (Ustalenie podziału), Kraków 1948 (przedruk w: W. Taszycki, 1958, Rozprawy i studia polonistyczne, t. I: Onomastyka, Wrocław, s. 228-268).

Powiązane miejscowości