Dokumentacja historyczna

1415

Proskowo (SHGMzKart MK/9 · Bijak 2001 166)

1431

Prosskowo (MkM II/306 · Bijak 2001 166)

1451

Proskowo (ZHer 72 · Bijak 2001 166)

1485

Proskowo (SHGMzKart MK 9/57 · Bijak 2001 166)

1491

Proskovo, Prosskovo (ZHer 707 · Bijak 2001 166)

1580

Villa Pruskowo (ŹDzMaz 267 · Bijak 2001 166)

1783

Pruszkow (Bijak 2001 166)

1827

Pruszków (Tabella II/118 · Bijak 2001 166)

1839

Pruszkow (MpKwat IV/3 · Bijak 2001 166)

1888

Pruszków (SGKP IX/105 · Bijak 2001 166)

1982

Pruszków (WUN III/53 · Bijak 2001 166)

Formy gramatyczne

• • ‍ Pruszków
  • D. Pruszkowa
  • pruszkowski
  • pruszkowianin

Pochodzenie

Proszkowo [Bijak 2001, 166]

• • stp. n. os. Proszek «1. od czas. *proszyć 'prószyć' poświadczony w stp. w formie prefiksalnej: rozproszyć 'rozprószyć'; 2. od im. Prosimir»
  • derywowana od nazwy osobowej
  • n. dzierżawcza
  • formant -owo

Zmiany formalne nazwy

Prószkowo → Pruszków (maskulinizacja).

Zdjęcie

Kościół św. Kazimierza (Zdjęcie: Natalia Koszewska)

Wiadomości historyczne

Okolice Pruszkowa były zasiedlone już w starożytności - odkryto tam ślady hutnictwa (z okresu I w. p.n.e.-III w. n.e.). Pierwsza wzmianka o wsi Pruszkowo pochodzi z początków XV w. Miejscowość nabrała jednak znaczenia dopiero w XIX w. po osuszeniu zabagnionej dolnej Utraty. W Pruszkowie zlokalizowano wówczas pierwszą od Warszawy stację Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Pod koniec lat 60. XIX w. rozpoczęła się parcelacja dóbr ziemskich, a w miejscowości zaczęły powstawać wille i domy letniskowe. Rozwijał się także przemysł - założono wytwórnię fajansu, rozpoczęto budowę m.in. warsztatów kolejowych oraz cegielni. W 1889 r. w otwarto najstarszą na polskich ziemiach fabrykę ołówków Majewskiego. W 1910 r. miejscowość uzyskała status osady fabrycznej. W 1916 r. Pruszków uzyskał prawa miejskie, a do miasta włączono wówczas wieś Żbików. W 1920 r. w miejscowości uruchomiono elektrownię. Podczas II wojny światowej w mieście działał ruch oporu. W sierpniu 1944 r. w halach warsztatów kolejowych okupanci utworzyli obóz przejściowy dla ludności wysiedlanej z Warszawy (przypomina o tym napis na murze zakładów "Tędy przeszła Warszawa"). W 1945 r. Pruszków był przejściowo siedzibą niektórych ministerstw i urzędów. W 1952 r. został siedzibą powiatu.

Współczesność

Na terenie Pruszkowa znajduje się wiele zabytków, m.in.: klasycystyczny dwór Potulickich, lodownia dworska, oficyna z wozownią, w której obecnie mieści się Muzeum Starożytnego Hutnictwa Mazowieckiego, neogotycki kościół z 1914 r. W dzielnicy Tworki zlokalizowane jest także Mazowieckie Specjalistyczne Centrum Zdrowia im. prof. dr. Jana Mazurkiewicza wraz z założeniem parkowym.

Źródła

MkM

Aleksander Włodarski (wyd.)   Metryka Księstwa Mazowieckiego z XV-XVI wieku, 1-2, Warszawa 1918, 1930, II/306, .

MpKwat

Topograficzna karta Królestwa Polskiego, 1839, IV/3, . ‍ Zobacz

PRNG-1

Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych - nazwy miejscowości, 2020. ‍ Zobacz

SGKP

Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski (red.)   Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, 1-15, Warszawa 1880-1914, IX/105. ‍ Zobacz

SHGMzKart

Kartoteka Słownika historyczno-geograficznego Mazowsza w średniowieczu (Instytut Historii PAN), 2010-2014, MK 9/57, MK/9. ‍ Zobacz

SHGMzKart

Kartoteka Słownika historyczno-geograficznego Mazowsza w średniowieczu (Instytut Historii PAN), 2010-2014. ‍ Zobacz

Tabella

Tabella miast, wsi, osad, Królestwa Polskiego, z wyrażeniem ich położenia i ludności alfabetycznie ułożona w Biurze Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Policji, 1-2, Warszawa 1827, II/118, . ‍ Zobacz

WUN

Wykaz urzędowych nazw miejscowości w Polsce, 1-3, Warszawa 1980-1982, III/53, .

ZHer

Adam Wolff   Mazowieckie zapiski herbowe z XV i XVI wieku. Rody ziemiańskie XV i XVI wieku, Kraków 1937, 707, 72, . ‍ Zobacz

ŹDzMaz

Adolf Pawiński   Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. Tom 5. Mazowsze, Źródła dziejowe, XVI, Warszawa 1895, 267, . ‍ Zobacz

Literatura

Bijak 2001

Urszula Bijak   Nazwy miejscowe południowej części dawnego województwa mazowieckiego, Kraków 2001, 166. ‍ Zobacz

Pruszków

http://www.pruszkow.pl/poznaj-miasto/prezentacja-miasta/pruszkow-w-skrocie/historia, 2019. ‍ Zobacz

Sstp

Stanisław Urbańczyk (red.)   Słownik staropolski, 1-11, Wrocław–Warszawa–Kraków 1953-2002, VIII/1-2. ‍ Zobacz

Powiązane miejscowości